Στις 16 Σεπτεμβρίου εορτάζεται η “Παγκόσμια Ημέρα για την Προστασία της Στιβάδας του Οζοντος”. Η ημέρα αυτή ορίσθηκε το 1994 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σε ανάμνηση της ημέρας (16 Σεπτεμβρίου 1987) κατά την οποία όλα τα Εθνη του πλανήτη υπέγραψαν το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ για την προστασία της στιβάδας του Οζοντος. Με το πρωτόκολλο αυτό τα Εθνη ανέλαβαν την υποχρέωση να θέσουν σε εφαρμογή ένα μακρόχρονο πρόγραμμα σταδιακής μείωσης και τελικά εξάλειψης της χρήσης των χημικών ουσιών οι οποίες ήταν υπεύθυνες για την καταστροφή της στιβάδας του όζοντος (Ozone Depleting Substances – ODS) .
Η υιοθέτηση του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ το 1987 υπήρξε καθοριστική για την αντιμετώπιση από την παγκόσμια κοινότητα ενός – ανθρωπογενούς – προβλήματος με εξαιρετικά επικίνδυνη δυναμική τη δεκαετία του ’80 και σοβαρές επιπτώσεις για όλο τον πλανήτη.
Σήμερα και μετά από 25 χρόνια εφαρμογής του Πρωτοκόλλου, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα είναι πλέον σε θέση να καταγράψει και να τεκμηριώσει τα πρώτα σίγουρα σημάδια αναστροφής του επικίνδυνου φαινομένου της καταστροφής της στιβάδας του στρατοσφαιρικού όζοντος.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2014 το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) παρουσίασαν στη Νέα Υόρκη επίσημη έκθεση με τα αποτελέσματα των πρόσφατων επιστημονικών ερευνών για την κατάσταση της στιβάδας του όζοντος. Η έκθεση, η οποία συντάχθηκε και ελέγχθηκε από 282 επιστήμονες από 36 χώρες, δίνει τις πρώτες τεκμηριωμένες ενδείξεις για αναστροφή του φαινομένου :
– Η εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ είχε σαν αποτέλεσμα τη μείωση του συνολικού όγκου των καταστροφικών ουσιών (ODS) στην τροπόσφαιρα και τη στρατόσφαιρα και την καταγραφή πλέον πτωτικών τάσεων στις συγκεντρώσεις. Στις επί μέρους κατηγορίες ουσιών και ενώ το μεγαλύτερο μέρος αυτών μειώνεται, παρατηρείται ακόμη αύξηση για τα HCFCs και το Hallon 1301.
– Σαν αποτέλεσμα του ελέγχου των ODS, η σταδιακή μείωση της στιβάδας του όζοντος, η οποία ήταν εμφανής κατά τη δεκαετία του ’80 και τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έχει πλέον ανακοπεί. Ηδη από το 2000 η ολική ποσότητα όζοντος παραμένει σταθερή ενώ υπάρχουν ενδείξεις κάποιας μικρής ανάκαμψης τα τελευταία χρόνια.
– Με βάση τις προβλέψεις των ερευνητών η ανάκαμψη της στιβάδας του όζοντος είναι πλέον εφικτή εφ’όσον συνεχίζει να εφαρμόζεται το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η στιβάδα του όζοντος θα επανέλθει στα επίπεδα του 1980 πριν από τα μέσα του 21ου αιώνα στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη (Αρκτική και μέσα γεωγραφικά πλάτη), ενώ στην Ανταρκτική, στην οποία παρατηρείται και η μεγαλύτερη απώλεια, η ανάκαμψη θα καθυστερήσει περισσότερο.
Ωστόσο, η έκθεση διαπιστώνει ότι οι θετικές αυτές εξελίξεις θα μπορούσαν ενδεχομένως να απειληθούν εάν δεν ληφθούν στο μέλλον σοβαρά μέτρα για τον έλεγχο άλλων ουσιών οι οποίες συνδέονται και με την κλιματική αλλαγή:
– Οι υδροφθοράνθρακες (HFCs), οι οποίοι έχουν χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται ευρύτατα για την αντικατάσταση των ODS κυρίως στους τομείς Ψύξης και Κλιματισμού, έχουν πολύ υψηλό δυναμικό θέρμανσης του πλανήτη (GWP) και εάν δεν ανακοπεί η αυξανόμενη χρήση τους (ιδιαίτερα αυτών με υψηλό GWP), θα συμβάλλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή τις επόμενες δεκαετίες.
Η έκθεση καταλήγει επίσης στο συμπέρασμα ότι οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα (CO2), μεθανίου (CH4) και υποξειδίου του αζώτου (N2O) θα επηρεάσουν σημαντικά τις εξελίξεις στη στιβάδα του όζοντος το δεύτερο μισό αυτού του αιώνα.